Sosyal Hizmet Tez Konuları

Sosyal hizmet, çocuk refahından yaşlı bakımına, madde bağımlılığından göçmenlerle çalışmaya, toplumsal cinsiyet eşitliğinden engellilik hizmetlerine kadar uzanan çok geniş bir disiplinler arası alandır. Bu alanda sosyal hizmet tez konuları seçilirken, güncel toplumsal ihtiyaçlara cevap veren ve akademik olarak özgün konulara yönelmek büyük önem taşır. Özellikle lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde tez hazırlayacak öğrenciler için, hem Türkiye’deki sosyal sorunlara hem de uluslararası gelişmelere duyarlı konular belirlemek tez çalışmalarının bilimsel katkısını artıracaktır. Aşağıda sosyal hizmetin tüm alt alanlarını kapsayan örnek tez başlığı önerileri sunulmuştur.

Her alt başlık altında lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde birer örnek tez konusu verilmiş; bu sosyal hizmet tez konuları güncelliği ve önemi ilgili alanın mevcut durumu çerçevesinde açıklanmıştır. Böylece, sosyal hizmet öğrencileri ve araştırmacıları için kapsamlı bir tez konusu rehberi oluşturulmuştur.

Çocuk Koruma

Çocuk koruma alanı, ihmal ve istismarın önlenmesi, korunmaya muhtaç çocukların desteklenmesi ve çocuk haklarının savunulması gibi sosyal hizmet tez konuları içerir. Türkiye’de son yıllarda çocuk istismarı ve ihmaline dair veriler endişe verici boyutlardadır; örneğin 2023 yılında Türkiye’de en az 29 bin çocuğun istismara uğradığı bildirilmektedir​. Bu durum, çocuk koruma politikalarının ve hizmetlerinin ne denli kritik olduğunu göstermektedir.

Ayrıca, her üç çocuktan birinin okula aç gittiği, her beş çocuktan birinin ise aşırı yoksulluk içinde yaşadığı belirtilmektedir​. Sosyal hizmet uzmanları, çocukların yüksek yararını gözeten müdahaleler geliştirmekte ve başta koruyucu aile hizmetleri, çocuk destek merkezleri ve yasal düzenlemeler olmak üzere pek çok alanda faaliyet göstermektedir. Bu alt alanda sosyal hizmet tez konuları genellikle çocukların güvenliğinin sağlanması, rehabilitasyonu ve toplumsal entegrasyonu üzerine odaklanır. Güncel çalışmalar, dijital dünyada çocukların korunması, mülteci çocukların desteklenmesi ve kurum bakımındaki çocukların aile yanına yerleştirilmesi gibi konulara yoğunlaşmaktadır.

• Lisans: “Koruyucu Aile Yanındaki Çocukların Psikososyal Gelişimlerinin İncelenmesi” – Koruyucu aile modelinin çocukların duygusal ve sosyal gelişimine etkilerini ele alan bir çalışma.
• Yüksek Lisans: “Türkiye’de Çocuk İstismarını Önlemeye Yönelik Hizmetlerin Değerlendirilmesi” – Çocuk koruma merkezleri ve ihbar mekanizmalarının etkinliğini analiz eden güncel bir araştırma.
• Doktora: “Dijital Dünyada Çocuk Koruma: İnternet ve Sosyal Medyada Riskler ve Sosyal Hizmet Müdahaleleri” – Çevrimiçi ortamlardaki istismar ve ihmal risklerine karşı ulusal ve uluslararası koruyucu yaklaşımların karşılaştırmalı incelenmesi.

Yaşlı Bakımı (Gerontolojik Sosyal Hizmet)

Yaşlı bakımı alanı, yaşlı bireylerin sosyal destek sistemleri, bakım hizmetleri ve aktif yaşlanma politikalarını kapsar. Hem dünyada hem de Türkiye’de nüfus giderek yaşlanmaktadır. Türkiye’de 65 yaş üstü nüfus oranı 2013’te %7,7 iken 2023’te %9,9’a yükselmiş ve 8,7 milyon kişiye ulaşmıştır​. Projeksiyonlara göre 2040 yılında bu oranın %16’yı, 2060 yılında ise %22’yi aşması beklenmektedir​. Bu demografik değişim, yaşlı bakımına yönelik hizmetlerin ve sosyal politikaların önemini artırmaktadır.

Sosyal hizmet uzmanları yaşlı bireylerin kaliteli bir yaşam sürdürmeleri, toplumla bütünleşmeleri, istismardan korunmaları ve bakıma muhtaç olanların gerekli hizmetlere erişimi için çalışır. Gerek evde bakım hizmetleri, gerek huzurevi ve gündüz bakım merkezleri, gerekse kuşaklararası dayanışma programları yaşlı bakımında güncel konulardır. Tez çalışmaları için, yaşlıların sosyal içermesi, bakım veren aile üyelerinin desteklenmesi, yaşlılıkta ruh sağlığı ve demans dostu toplumlar oluşturma gibi temalar sosyal hizmet tez konuları olarak öne çıkmaktadır.

• Lisans: “Ailede Yaşlı Bakım Yükünün İncelenmesi: Bakım Verenlerin Karşılaştığı Zorluklar” – Evde bakım veren aile üyelerinin (örneğin çocukların) yaşlı bakım sürecindeki ihtiyaçlarını ve destek mekanizmalarını araştıran bir çalışma.
• Yüksek Lisans: “Aktif Yaşlanma ve Sosyal Katılım: Yaşlılık Kulüplerinin ve Gündüz Bakım Merkezlerinin Etkililiği” – Yaşlı bireylerin sosyal etkinliklere katılımının onların yaşam kalitesine etkisini, Türkiye’den örneklerle değerlendiren bir tez.
• Doktora: “Karşılaştırmalı Sosyal Politika Analizi: Farklı Ülkelerde Yaşlı Bakımı Modelleri ve Türkiye için Çıkarımlar” – İskandinav ülkeleri, Japonya gibi nüfusu yaşlanan toplumların uzun dönemli bakım (long-term care) sistemlerini inceleyerek Türkiye’nin gerontolojik sosyal hizmet politikalarına yön verecek öneriler geliştiren kapsamlı bir araştırma.

Madde Bağımlılığı ile Mücadele

Madde bağımlılığı sosyal hizmetin önemli alt alanlarından biridir ve bireylerin yanı sıra aileleri ve toplumu da etkileyen ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Son yıllarda sentetik uyuşturucuların yaygınlaşması ve madde kullanım yaşının düşmesi, bu alanda acil müdahaleleri gerekli kılmaktadır. Türkiye özelinde yapılan çalışmalar, madde kullananların %82’sinin 20-35 yaş aralığında, maddeye bağlı yaşamını yitirenlerin %90’ının ise 35 yaş altında olduğunu ortaya koymaktadır. Yine gençler arasında madde kullanımına başlama yaşının 15’li yaşlara kadar inmesi büyük bir risk göstermektedir.

Bağımlılıkla mücadelede Yeşilay gibi STK’lar aktif olsa da uzmanlar, devlet politikalarının ve bütüncül sosyal hizmet müdahalelerinin kritik olduğunu vurgulamaktadır. Sosyal hizmet uzmanları, bağımlı bireylerin rehabilitasyonu, topluma yeniden kazandırılması, önleyici eğitim programları ve aile danışmanlığı gibi birçok düzeyde çalışır. Güncel sosyal hizmet tez konuları arasında, örneğin opioid krizi, sentetik uyuşturucu (metamfetamin gibi) kullanımı, madde bağımlılığı olan gençlere yönelik harm reduction (zarar azaltma) yaklaşımları ve rehabilitasyon programlarının etkililiği gibi konular; sosyal hizmet tez konuları içerisinde yer almaktadır.

• Lisans: “Lise Öğrencilerinde Madde Kullanımını Önlemeye Yönelik Farkındalık Programlarının Değerlendirilmesi” – Bir lisede uygulanan madde kullanımını önleme eğitiminin öğrencilerin bilgi ve tutumlarına etkisini ölçen çalışma.
• Yüksek Lisans: “Türkiye’de Bağımlılık Rehabilitasyon Merkezlerinde Sosyal Hizmet Uygulamaları: Bir Vaka Analizi” – Bir AMATEM (Alkol ve Uyuşturucu Madde Bağımlıları Tedavi Merkezi) örneğinde sosyal hizmet uzmanlarının rolünü ve hizmet alanların rehabilitasyon sürecindeki deneyimlerini inceleyen tez.
• Doktora: “Madde Bağımlılığı ile Mücadelede Politika Analizi: Türkiye ve Avrupa’daki Zararı Azaltma Stratejilerinin Karşılaştırılması” – Enjeksiyon odaları, metadon tedavisi, iğne değişim programları gibi uygulamaların farklı ülkelerdeki sonuçlarını karşılaştırarak Türkiye’deki uygulamalara ilişkin öneriler sunan derinlemesine bir araştırma.

Göçmenlerle ve Mültecilerle Sosyal Hizmet

Göç ve mültecilere yönelik sosyal hizmet, Türkiye için özellikle son on yılın en önemli konularından biridir. Suriye’deki iç savaş ve diğer bölgesel çatışmalar nedeniyle Türkiye, dünyadaki en büyük mülteci nüfuslarından birine ev sahipliği yapmaktadır. 2024 itibarıyla Suriyeli kayıtlı mültecilerin yaklaşık yarısı (yaklaşık 3 milyon kişi) Türkiye’de yaşamaktadır. Bu durum, entegrasyon, uyum, sosyal destek ve hizmet sunumu açısından büyük bir sorumluluk ve aynı zamanda deneyim alanı yaratmıştır. Sosyal hizmet uzmanları, göçmen ve mülteci bireylerin temel ihtiyaçlara erişimi (barınma, sağlık, eğitim), travma ve uyum sorunlarının giderilmesi, ayrımcılıkla mücadele ve yasal haklarının savunulması gibi çok yönlü rollere sahiptir.

Türkiye’de göçmenlerle çalışma alanında güncel sosyal hizmet tez konuları arasında, mülteci çocukların eğitimi, psikososyal destek hizmetleri, şehirlerde sosyal uyum projeleri, mültecilerin iş gücü piyasasına katılımı ve toplumsal algı araştırmaları öne çıkmaktadır. Uluslararası alanda da zorunlu göç, sığınmacı krizleri ve entegrasyon politikaları sıkça araştırılan konulardır. Bu sosyal hizmet tez konuları, sadece Türkiye’de değil, dünya genelinde artan göç hareketliliği karşısında sosyal hizmetin rolünü anlamak ve geliştirmek için kritiktir.

• Lisans: “Suriyeli Mülteci Çocukların Okula Uyum Süreçleri: Bir İlkokul Örneği” – Bir şehirdeki ilkokula devam eden mülteci çocukların karşılaştığı akademik ve sosyal uyum sorunlarını ve bunlara yönelik sosyal hizmet müdahalelerini inceleyen çalışma.
• Yüksek Lisans: “Göçmen Kadınların Toplumsal Uyumu ve Güçlenmesi: Sosyal Hizmet Merkezleri Perspektifi” – Türkiye’de yaşayan göçmen kadınların istihdam, dil öğrenimi ve toplumsal yaşama katılım deneyimlerini, bir sosyal hizmet merkezinin destek programı bağlamında ele alan tez.
• Doktora: “Mülteci Entegrasyonunda Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet: Türkiye, Almanya ve Kanada Karşılaştırması” – Farklı hükümetlerin mültecilerin entegrasyonuna yönelik politikalarını ve sosyal hizmet uygulamalarını karşılaştırarak, başarılı entegrasyon için faktörleri ortaya koyan uluslararası bir araştırma.

Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları

Toplumsal cinsiyet alanı, kadınların ve LGBTQ+ bireylerin toplumdaki konumunu, karşılaştıkları eşitsizlikleri ve güçlendirme stratejilerini inceleyen sosyal hizmet çalışmalarını içerir. Kadına yönelik şiddet, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, kadınların ekonomik hayata katılımı ve LGBTQ+ bireylerin toplumsal kabulü bu alandaki önemli konu başlıklarıdır. Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranı halen %35-36 düzeylerinde kalarak erkeklerin (%71) oldukça gerisindedir​.

Bu ciddi eşitsizlik, yoksullukla mücadeleden kalkınmaya kadar pek çok alanda kalkınmayı olumsuz etkilemektedir. Öte yandan, kadına yönelik şiddet vakaları hâlâ yüksektir; 2023 yılında 308 kadın uğradığı şiddet nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Türkiye’nin 2021’de İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi, kadına yönelik şiddetle mücadele konusundaki tartışmaları artırmıştır. Sosyal hizmet bağlamında toplumsal cinsiyet çalışmaları, kadın sığınma evleri, şiddet önleme ve izleme merkezleri (ŞÖNİM’ler), ekonomik güçlendirme projeleri, eğitim ve bilinçlendirme kampanyaları gibi müdahaleleri kapsar. Ayrıca cinsiyet kimliği ve cinsel yönelim temelinde ayrımcılığa uğrayan bireylere yönelik danışmanlık ve savunuculuk hizmetleri de önemlidir. Bu alt alanda sosyal hizmet tez konuları, toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifini hem mikro düzeyde (birey ve aile) hem de makro düzeyde (politika ve toplum) ele alan araştırmaları içerir.

• Lisans: “Üniversite Gençliğinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine Bakışı” – Genç yetişkinlerin (üniversite öğrencilerinin) kadın ve erkek rolleri konusundaki tutumlarını ölçen ve bu tutumların belirleyicilerini analiz eden anket çalışması.
• Yüksek Lisans: “Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Sosyal Hizmetin Rolü: İstanbul Sözleşmesi Sonrası Durum Analizi” – İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme sonrasında Türkiye’de kadına yönelik şiddetle mücadele mekanizmalarını (örneğin polis, adliye, sığınma evi koordinasyonu) ve sosyal hizmet uzmanlarının bu süreçteki deneyimlerini inceleyen nitel bir araştırma.
• Doktora: “Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı Sosyal Politikalar: Kuzey Avrupa ve Türkiye’de Bakım Hizmetlerinin Karşılaştırmalı Analizi” – İskandinav refah devletlerindeki ebeveyn izni, çocuk bakım hizmetleri, yaşlı ve hasta bakım politikaları gibi uygulamalarla Türkiye’dekileri toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısıyla karşılaştıran, politika önerileri geliştiren kapsamlı bir çalışma.

Engellilik Hizmetleri

Engelli bireylere yönelik sosyal hizmet, fiziksel, zihinsel veya duygusal engelleri olan bireylerin topluma tam katılımını sağlamayı amaçlar. Bu alanda erişilebilirlik, özel eğitim, istihdam, bağımsız yaşam becerileri ve ayrımcılıkla mücadele gibi konular öne çıkar. Türkiye’de nüfusun yaklaşık %7’sinin en az bir engellilik durumuna sahip olduğu belirtilmektedir​. Engelli bireylerin eğitime, iş hayatına ve sosyal yaşama tam katılımı konusunda hala önemli engeller söz konusudur. 2005 yılında yürürlüğe giren Engelliler Kanunu ve Türkiye’nin imzaladığı Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi, engellilik alanında yasal hakları güçlendirmiştir. Ancak uygulamada erişilebilir kentler, kapsayıcı eğitim ortamları ve istihdamda fırsat eşitliği konularında gelişmeye ihtiyaç duyulmaktadır.

Sosyal hizmet uzmanları, engelli bireylere ve ailelerine psikososyal destek sağlamak, ihtiyaç duydukları hizmetlere (rehabilitasyon, bakım, eğitim vb.) erişimlerini kolaylaştırmak ve toplumsal farkındalığı artırmak için çalışır. Güncel sosyal hizmet tez konuları arasında, engellilere yönelik sosyal politikaların analizi, engelli bireylerin işgücü piyasasına entegrasyonu, engelsiz yaşam teknolojileri ve engelli kadınların özel olarak yaşadığı zorluklar gibi temalar bulunmaktadır. Bu araştırmalar, engellilik alanında toplumsal katılımı artırmaya ve hizmet modellerini iyileştirmeye katkı sunar.

• Lisans: “Kentsel Alanda Erişilebilirlik: Bir İlçe Örneğinde Engelli Bireylerin Karşılaştığı Fiziksel Engeller” – Kaldırımlar, toplu taşıma ve kamu binaları gibi kamusal alanlarda fiziksel erişilebilirlik sorunlarını belirleyip, engelli bireylerin deneyimleriyle bunu ortaya koyan bir inceleme.
• Yüksek Lisans: “Kaynaştırma (Entegrasyon) Eğitimine Devam Eden Engelli Öğrencilerin Sosyal Dâhil Olma Durumları” – Genel eğitim okullarında kaynaştırma yoluyla eğitim alan çocukların akran ilişkileri, akademik başarıları ve okul sosyal hizmeti ihtiyacını değerlendiren bir araştırma.
• Doktora: “Engellilere Yönelik Sosyal Politikaların Etki Analizi: Türkiye’de 2005 Sonrası Gelişmeler ve Avrupa Ülkeleri ile Karşılaştırma” – Engelliler Kanunu sonrası Türkiye’de uygulamaya konan bakım ücreti, evde bakım hizmeti, engelli istihdam kotası gibi politikaların sonuçlarını inceleyen ve seçilmiş Avrupa ülkeleriyle karşılaştıran kapsamlı bir tez çalışması.

Aile İçi Şiddet (Domestic Violence)

Aile içi şiddet, eşe yönelik fiziksel, duygusal, cinsel veya ekonomik şiddetin yanı sıra çocuk istismarı ve ihmali ile yaşlı ve engelli aile üyelerine yönelik kötü muameleyi de kapsar. Özellikle kadına yönelik aile içi şiddet, Türkiye’de ve dünyada en yaygın insan hakları ihlallerinden biri olarak varlığını sürdürmektedir. Türkiye’de kadına karşı şiddetle mücadele için 6284 sayılı Kanun ve çeşitli eylem planları uygulanmakta olsa da, veriler sorunun ciddiyetini koruduğunu göstermektedir. İçişleri Bakanlığı verilerine göre 2023 yılında 308 kadın, maruz kaldığı şiddet sonucu hayatını kaybetmiştir​.

Bu trajik istatistik, aile içi şiddetin acil ve etkin müdahaleler gerektirdiğine işaret etmektedir. Sosyal hizmetin aile içi şiddet alanındaki rolü, kriz anında müdahale (örneğin şiddetten kaçan bireyin güvenliğinin sağlanması), sığınma evlerinde danışmanlık ve destek, hukuki süreçlerde mağdura eşlik, rehabilitasyon ve faillerle çalışma gibi boyutları içerir. Bu alandaki sosyal hizmet tez konuları, şiddetin kuşaklararası aktarımının incelenmesi, şiddet mağdurlarına sunulan hizmetlerin etkililiği, pandemi dönemi gibi kriz zamanlarında aile içi şiddetin seyri, erkeklik rollerinin şiddetle ilişkisi gibi çeşitli güncel ve önemli konulara odaklanabilir. Hem Türkiye’ye özgü dinamikleri hem de evrensel yaklaşımları ele alan araştırmalar, aile içi şiddetin önlenmesi ve müdahalesine yönelik politikalara ışık tutacaktır.

• Lisans: “Üniversite Öğrencilerinin Flört Şiddeti Algısı ve Deneyimleri” – Genç yetişkinler arasında flört ilişkilerinde yaşanan duygusal ve fiziksel şiddet olaylarının yaygınlığını ve bu konuda farkındalık düzeyini ölçen anket çalışması.
• Yüksek Lisans: “Şiddet Mağduru Kadınlara Yönelik Sığınma Evi Hizmetlerinin Değerlendirilmesi” – Bir büyükşehirdeki kadın sığınma evinde kalan kadınlarla derinlemesine görüşmeler yaparak, sunulan psikososyal destek hizmetlerinin güçlendirilmesi gereken yönlerini ortaya koyan nitel araştırma.
• Doktora: “Aile İçi Şiddetin Kuşaklararası Aktarımı: Şiddet Döngüsünü Kırmada Erken Müdahalenin Rolü” – Şiddet görmüş ebeveynlerin çocukluk deneyimlerini ve ileriki yaşamlarında şiddet uygulama ya da maruz kalma eğilimlerini inceleyerek, sosyal hizmetin erken müdahale ve eğitim programlarıyla bu döngüyü nasıl engelleyebileceğini araştıran uzunlamasına bir çalışma.

Ruh Sağlığı ve Sosyal Hizmet

Ruh sağlığı sosyal hizmeti, bireylerin ve toplulukların zihinsel iyilik halini desteklemeye yöneliktir. Depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), şizofreni gibi ruhsal rahatsızlıklarla yaşayan bireylere yönelik psikososyal destek hizmetleri, toplum temelli rehabilitasyon ve savunuculuk bu alanın temelini oluşturur. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 2019 yılında dünya genelinde her 8 kişiden 1’i bir ruhsal bozuklukla yaşamaktaydı​. Ayrıca COVID-19 pandemisinin ilk yılında küresel ölçekte depresyon ve anksiyete vakalarında %25 gibi ciddi bir artış meydana geldiği rapor edilmiştir​. Türkiye’de de pandemi sonrasında gençler ve çocuklar arasında ruh sağlığı sorunlarının arttığı, terapi ve danışmanlık hizmetlerine talebin yükseldiği gözlenmektedir.

Sosyal hizmet uzmanları, Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri gibi birimlerde, okullarda, hastanelerde ve rehabilitasyon merkezlerinde ruh sağlığı ekibinin parçası olarak görev alır; bireysel danışmanlık, grup çalışmaları, kriz müdahalesi ve toplum eğitimi gibi yöntemlerle destek sunar. Güncel sosyal hizmet tez konuları, örneğin gençlerde intiharı önleme stratejileri, madde kullanım bozukluğu ile eşzamanlı görülen ruhsal sorunlar (çift tanı vakaları), ruh sağlığı hizmetlerine erişimde dezavantajlı grupların yaşadığı engeller ve ruhsal hastalıklara yönelik damgalama (stigmatizasyon) ile mücadele gibi konular olabilir. Bu araştırmalar, ruh sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesine ve toplumda ruh sağlığı farkındalığının artmasına katkıda bulunacaktır.

• Lisans: “Üniversite Öğrencilerinde Ruh Sağlığı Stigması ve Yardım Arama Davranışı” – Gençlerin depresyon, anksiyete gibi sorunlar yaşadığında profesyonel yardım alma eğilimlerini ve bu eğilimi etkileyen damgalayıcı inançları ortaya koyan bir anket çalışması.
• Yüksek Lisans: “Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinden Hizmet Alan Şizofreni Tanılı Bireylerin Toplumsal Uyumu” – Bir Toplum Ruh Sağlığı Merkezi örneğinde, ağır ruhsal rahatsızlığı olan bireylerin aile ve toplum içindeki işlevselliğini ve bu merkezlerin rehabilitasyon etkisini derinlemesine inceleyen tez.
• Doktora: “Birinci Basamakta Ruh Sağlığı Hizmetlerinin Entegrasyonu: Türkiye’de Aile Sağlığı Merkezlerinde Sosyal Hizmetin Rolü” – Aile hekimliği sistemine ruh sağlığı sosyal hizmetinin entegrasyonunu ele alarak, pilot uygulamaların sonuçlarını ve bu modelin ruh sağlığı hizmetlerine erişime etkisini değerlendiren politika odaklı bir araştırma.

Okul Sosyal Hizmeti

Okul sosyal hizmeti, öğrencilerin akademik başarılarını ve sosyal-duygusal iyi olma hallerini etkileyen sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olmayı amaçlar. Bu alanda sosyal hizmet uzmanları; devamsızlık, disiplin problemleri, akran zorbalığı, öğrenme güçlükleri, aile içi sorunlar ve öğrencilerin ruh sağlığı gibi konularla ilgilenir. Dünyada pek çok ülkede okul sosyal hizmeti yerleşmiş bir uygulamayken, Türkiye’de henüz resmi bir mevzuatla tüm okullara yaygınlaştırılmış değildir. Türkiye’de okul sosyal hizmeti alanında henüz yasal bir düzenleme bulunmamakla birlikte, bazı okullarda pilot proje bazında bu hizmet uygulanmaya başlanmıştır​. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda daha çok psikolojik danışmanlar görev yaparken, sosyal çalışmacıların okullarda istihdamı konusu güncelliğini korumaktadır.

Bununla birlikte, son yıllarda okul temelli sosyal hizmet ihtiyacına dikkat çeken araştırmalar artmakta ve özellikle dezavantajlı bölgelerde veya risk altındaki öğrencilere yönelik projeler geliştirilmektedir. Okul sosyal hizmet tez konuları, okul terki (okul bırakma) nedenleri ve önlenmesi, okul ortamında zorbalıkla mücadele programları, özel eğitime ihtiyacı olan çocukların okul yaşamına entegrasyonu ve okul-aile-toplum işbirliğinin öğrenciler üzerindeki etkisi gibi çeşitli alanlara yönelebilir. Bu tezler, Türkiye’de okul sosyal hizmetinin kurumsallaşmasına ve etkili modeller geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.

• Lisans: “Liselerde Akran Zorbalığını Önleme Programlarının Etkisi” – Bir lisede uygulanan zorbalık karşıtı programın (örneğin akran arabuluculuk veya sosyal-duygusal öğrenme programı) öğrenciler arasındaki zorbalık vakalarını azaltmadaki başarısını ölçen çalışma.
• Yüksek Lisans: “Okul Sosyal Hizmeti İhtiyacının Belirlenmesi: Rehber Öğretmen ve İdarecilerin Görüşleri” – Ortaöğretim okullarında görev yapan rehber öğretmenler ve okul idarecileriyle görüşmeler yaparak, okul sosyal hizmet uzmanı olsaydı hangi alanlarda katkı sağlayacağı ve mevcut ihtiyaçların neler olduğu konusunda bulgular ortaya koyan araştırma.
• Doktora: “Kapsayıcı Eğitimde Okul Sosyal Hizmetinin Rolü: Özel Gereksinimli Öğrenciler ve Aileleri ile Çalışma Modeli Önerisi” – Engelli veya özel öğrenme gereksinimleri olan öğrencilerin kaynaştırma eğitimi gördüğü okullarda, sosyal hizmet uzmanlarının ailelerle ve öğretmenlerle işbirliği içinde çalışarak öğrencinin tam katılımını sağlamaya yönelik bir model geliştiren ve pilot uygulama sonuçlarını değerlendiren tez çalışması.

Yoksulluk ve Sosyoekonomik Adalet

Yoksulluk, sosyal hizmetin en temel çalışma alanlarından biridir. Ekonomik yoksunluk içinde yaşayan birey ve ailelerin desteklenmesi, sosyal yardım ve sosyal hizmet programlarının geliştirilmesi, yoksulluğun toplumsal etkilerinin azaltılması bu kapsamda ele alınır. Resmi istatistiklere göre Türkiye’de göreli yoksulluk oranı 2023 yılında %13,5 olarak gerçekleşmiştir, bu da yaklaşık 11-12 milyon kişinin yoksulluk sınırının altında yaşadığı anlamına gelmektedir. Özellikle çocuk yoksulluğu ülkenin geleceğini tehdit eden bir boyuttadır; her 3 çocuktan 1’inin yetersiz beslenme ile karşı karşıya olması ve 5 çocuktan 1’inin aşırı yoksulluk koşullarında büyümesi durumu dikkat çekicidir​. Yüksek enflasyon, işsizlik ve bölgesel eşitsizlikler, kırılgan grupların (örneğin göçmenler, engelliler, kadınlar) yoksulluk riskini artırmaktadır.

Sosyal hizmet uzmanları, yoksullukla mücadelede hem mikro düzeyde (bireysel vaka yönetimi, nakdi yardım, danışmanlık) hem de makro düzeyde (sosyal politikaların oluşturulması, savunuculuk) roller üstlenir. Türkiye’de son dönemde sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları, aile destek programları ve yerel yönetimlerin sosyal yardım çalışmaları önemli yer tutmaktadır. Ayrıca “derin yoksulluk” olarak adlandırılan, temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamayan kesimlere yönelik özel stratejiler geliştirmek gerekmektedir. Bu alandaki sosyal hizmet tez konuları; kent yoksulluğu ve gecekondu bölgeleri, kırsal yoksulluk ve göç, sosyal yardımların etkisinin değerlendirilmesi, yoksulluk içindeki çocukların eğitim ve sağlık durumları, gelir eşitsizliği ve sosyal dışlanma gibi çeşitli başlıklarda olabilir. Bu araştırmalar, sosyal adalet ilkesine dayalı politikaların oluşturulmasına ışık tutacaktır.

• Lisans: “Kentsel Dönüşümün Yoksulluk Üzerindeki Etkileri: Mahalle Düzeyinde Bir İnceleme” – Bir şehirde kentsel dönüşüm geçiren bir düşük gelirli mahallenin eski ve yeni sakinleriyle görüşerek, dönüşümün ekonomik ve sosyal etkilerini ortaya koyan bir çalışma.
• Yüksek Lisans: “Sosyal Yardım Alan Ailelerde Kuşaklararası Yoksulluk: Bir Sosyal Hizmet İncelemesi” – Sosyal yardımlarla geçimini sağlayan ailelerin çocuklarının eğitim, istihdam beklentileri ve yoksulluk döngüsünü kırma potansiyellerini araştıran, saha çalışmasına dayalı bir tez.
• Doktora: “Türkiye’de Sosyal Yardım Politikalarının Etkinliği: Şartlı Nakit Transferi ve Aile Destek Programlarının Yoksulluğa Etkisi” – Son yıllarda uygulanan önemli sosyal yardım programlarının (örneğin şartlı eğitim-sağlık yardımları, pandemi dönemindeki nakit destekleri) yoksulluk oranlarına ve bireylerin yaşam koşullarına etkisini istatistiksel verilerle analiz eden kapsamlı bir araştırma.

Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet

Sosyal politika, devletin ve toplumun sosyal refahı sağlamak üzere benimsediği programlar ve yasal düzenlemeler bütünüdür. Sosyal hizmet ise bu politikaların uygulayıcısı ve geliştiricisidir. Bu alanda, sosyal güvenlik, sosyal sigortalar, sağlık politikaları, konut politikaları, eğitimde fırsat eşitliği, engelli ve yaşlı hakları, çocuk koruma mevzuatı gibi geniş bir yelpazede konular bulunmaktadır. Türkiye’de sosyal koruma harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla içindeki payı 2023 yılı itibarıyla %10,1 olarak gerçekleşmiştir​.

Bu harcamaların büyük bölümü emekliler ve yaşlılar için kullanılmakta, bunu sağlık harcamaları izlemektedir; yoksullukla mücadeleye ayrılan pay ise toplam içinde daha sınırlı kalmaktadır. Sosyal politika alanında son dönemde Türkiye’de dikkat çeken gelişmeler arasında EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesi ile erken emeklilik imkanı sağlanması, aile destek programlarının genişletilmesi ve dezavantajlı gruplara yönelik özel sosyal hizmet modellerinin (örneğin evde bakım hizmetlerinin) yaygınlaştırılması sayılabilir. Dünya genelinde ise koşulsuz temel gelir (universal basic income) gibi yeni sosyal politika önerileri tartışılmaktadır. Sosyal politika ve sosyal hizmet tez konuları, mevcut politikaların etki analizleri, uluslararası karşılaştırmalar, politika oluşturma süreçlerinde sosyal hizmet uzmanlarının rolü ve saha uygulamalarının incelenmesi gibi boyutlara odaklanabilir. Bu tezler, sosyal refah sistemlerinin iyileştirilmesine, adil ve kapsayıcı politikaların geliştirilmesine katkı yapacaktır.

• Lisans: “Gençlerin Sosyal Politikalara Bakışı: İşsizlik ve Eğitim Politikaları Üzerine Bir Anket Çalışması” – Üniversite mezunu veya iş arayan genç yetişkinlerin, istihdam ve sosyal destek politikalarına dair görüşlerini ve beklentilerini ortaya koyan bir araştırma.
• Yüksek Lisans: “Yerel Yönetimlerin Sosyal Hizmet Programları: Bir İlçe Belediyesinin Sosyal Yardım ve Danışmanlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesi” – Seçilen bir belediyenin yürüttüğü sosyal yardım, kadın danışma merkezi, kreş desteği, yaşlı ziyaretleri gibi hizmetleri inceleyerek, bu yerel politikaların hedef kitle üzerindeki etkilerini analiz eden çalışma.
• Doktora: “Refah Rejimi Yaklaşımları Işığında Türkiye’de Sosyal Politika Dönüşümü (2000-2025)” – Liberal, korporatist, sosyal demokratik refah rejimi modellerini kuramsal çerçeve alarak, Türkiye’de son yirmi yılda sosyal politika alanında (sosyal güvenlik reformu, sağlıkta dönüşüm, sosyal yardım sisteminin genişlemesi vb.) yaşanan dönüşümleri değerlendiren ve kapsamlı bir reform önerisi sunan tez.

Kriz Müdahalesi ve Afet Sosyal Hizmeti

Kriz müdahalesi, ani ve beklenmedik olayların (doğal afetler, salgınlar, ekonomik krizler, savaş ve terör olayları, bireysel travmalar gibi) bireyler ve toplum üzerinde oluşturduğu travmatik etkiye hızlı yanıt vermeyi amaçlar. Afet sosyal hizmeti ise deprem, sel, yangın gibi büyük afetlerde mağdurların ihtiyaçlarını karşılamak, psikososyal destek sağlamak ve toparlanma sürecinde toplumla birlikte çalışmak anlamına gelir. Türkiye maalesef sık sık doğal afetlerle karşı karşıya kalan bir ülkedir. Özellikle 6 Şubat 2023’de meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde Türkiye’de resmi rakamlara göre en az 50.783 kişi hayatını kaybetmiştir ve on binlerce insan yaralanmış, milyonlarcası ise evsiz kalmıştır. Bu “asrın felaketi” olarak anılan olay, sosyal hizmet uzmanlarının afet bölgelerindeki kritik rolünü yeniden gözler önüne sermiştir.

Kriz durumlarında sosyal hizmet; temel ihtiyaçların dağıtımı (gıda, barınma), travma sonrası psikolojik ilk yardım, ailelerin birleştirilmesi, çocukların korunması, kayıp ve yas danışmanlığı, toplumun yeniden inşası gibi birçok işlev üstlenir. Pandemi gibi küresel krizler de sosyal hizmetin uyum sağlamasını ve yenilikçi yöntemler geliştirmesini gerektirmiştir (örneğin çevrimiçi danışmanlık, uzaktan sosyal hizmet uygulamaları). Kriz müdahalesi alanındaki sosyal hizmet tez konuları, afet sonrası psiko-sosyal destek hizmetlerinin etkililiği, farklı ülkelerin afet sosyal hizmeti modelleri, kriz dönemlerinde sosyal dayanışma ağları, mülteci kamplarında kriz müdahalesi, intihar kriz hatlarının analizi gibi geniş bir yelpazeye yayılabilir. Bu çalışmalar, beklenmedik krizlere karşı sosyal hizmet sisteminin hazırlıklı olmasına ve müdahale kapasitesinin güçlenmesine yardımcı olacaktır.

• Lisans: “Deprem Sonrası Toplumda Dayanışma Örüntüleri: Gönüllülerin Rolü” – Son büyük depremde gönüllü olarak bölgede çalışan üniversite öğrencileriyle görüşerek, dayanışma deneyimlerini ve afetzedelere yardımdaki motivasyonlarını inceleyen niteliksel bir çalışma.
• Yüksek Lisans: “Kriz Durumlarında Çocuk Koruma: Mülteci Kamplarında Psikososyal Destek Uygulamaları” – Savaş veya afet sebebiyle yerinden olmuş çocukların barındığı kamplarda, travma ve stresle başa çıkmaları için uygulanan sosyal hizmet temelli programların etkililiğini değerlendiren araştırma.
• Doktora: “Afet Sosyal Hizmeti Model Önerisi: Türkiye’de Afet Sonrası Uzun Dönem Psikososyal Rehabilitasyonun İncelenmesi” – Geçmiş depremlerden (1999 Marmara ve 2023 Kahramanmaraş gibi) edinilen deneyimlerle, afetlerden etkilenen bireylerin uzun vadeli ruh sağlığı ve sosyal uyum süreçlerini izleyen; bu doğrultuda Türkiye için bütüncül bir afet sosyal hizmeti modeli öneren kapsamlı bir tez.

Tez Yazım Sürecinde Profesyonel Destek ve Sonuç

Yukarıda farklı alt alanlar için sunulan güncel ve özgün sosyal hizmet tez konuları, öğrenciler ve araştırmacılar için ilham verici bir başlangıç noktası olabilir. Konunuzu seçtikten sonra literatür taraması yapmak, uygun yöntemi planlamak ve akademik danışmanınızla düzenli iletişim kurmak tez sürecinin önemli adımlarıdır. Unutmayın, tez yazım süreci zaman zaman zorlayıcı olsa da aynı zamanda büyük bir öğrenme ve uzmanlaşma fırsatıdır. Bu yolculukta gerektiğinde profesyonel destek almaktan çekinmeyin. Örneğin, üniversitenizdeki tez yazma merkezleri veya araştırma danışmanlığı hizmetleri, tezinizin metodolojisi veya yazım kalitesi konusunda size yol gösterebilir. Ayrıca, alanında deneyimli bir akademik danışman ya da profesyonel bir tez danışmanlık hizmeti, konunuzu netleştirmenize ve karşılaşabileceğiniz engelleri aşmanıza yardımcı olabilir.

Sonuç olarak, sosyal hizmet alanında iyi seçilmiş bir tez konusu hem akademik kariyeriniz hem de toplumsal etki açısından çok değerlidir. Seçeceğiniz konuya tutkuyla bağlı olun, araştırma sürecini planlı ve kararlı bir şekilde yürütün. Karşınıza çıkan engelleri, alanınızda uzmanlaşma yolunda birer öğrenme fırsatı olarak görün. Eğer ihtiyaç duyarsanız, tez yazımının herhangi bir aşamasında destek almaktan çekinmeyin; unutmayın ki başarılı bir tez çalışması bir ekip işi de olabilir. Şimdiden başarılar dileriz – bu önemli akademik yolculukta atacağınız her adım, sadece sizin değil, sosyal hizmet alanının da ilerlemesine katkı sağlayacaktır.